ترموستات یکی از قطعات این سیستم است که اکنون قصد داریم درباره آن بیشتر صحبت کرده و ضمن شرح وظایفش، اهمیت این قطعه (ترموستات ماشین) را در سیستم خنک کننده بررسی نماییم.

ترموستات چیست و چه وظیفه‌ای در خودرو دارد؟

ترموستات وسیله‌ای است که در سیستم‌های مختلف سرد یا گرم‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از سیستم‌هایی که حضور ترموستات در آن‌ها حیاتی است، خنک کننده خودروهای با سوخت فسیلی یا بنزینی است. در واقع دمای بالا یا پایین یک موتور احتراقی از طریق تاثیر بر روغن سیستم روانکار این موتورها بر راندمان عملکردی آن‌ها تاثیر نامطلوبی دارد. به این ترتیب که بالا رفتن دما، موجب رقیق شدن روغن و پایین بودن دما نیز باعث غلظت بیش از حد آن می‌شود. در هر دو حالت، روغن خاصیت روانکاری خود را از دست داده و عملکرد این سیستم را مختل می‌سازد. با این اختلال قطعات موتور قادر به عملکرد بهینه نیستند و راندمان سیستم موتور کاهش می‌یابد. در این بین، قطعه کوچکی به نام ترموستات که روی موتور قرار دارد، وظیفه کنترل مداوم دمای موتور را برعهده دارد.

این قطعه کوچک موظف است مانع از بالا رفتن یا پایین آمدن دمای موتور شده و حرارت این سیستم را در حالت بهینه حفظ کند. دمای بهینه موتور، بهترین دما برای مفیدترین فعالیتش و در نتیجه ارائه بیشترین رادمان از سوی آن است. این دما نباید خیلی بالا و یا خیلی پایین باشد. دمای بهینه برای موتورهای احتراقی خودروهای بنزینی حدود ۸۵ درجه است و ترموستات موظف است دمای این سیستم را به صورت دائم در این حد تنظیم نماید.

ترموستات ماشین

اجزای ترموستات ماشین و چگونگی عملکرد آن

ترموستات ماشین وظیفه کنترل دمای موتور را از طریق تعیین زمان ورود سیستم خنک کننده به مدار و تنظیم شدت جریان مایع خنک کننده (آب) درون مدار انجام می‌دهد. این قطعه حدودا ۵ سانتی‌متری شامل اجزای زیر می‌شود:

  • بدنه ترموستات
  • مجرای کنار گذر
  • پیستون فولادی
  • دیافراگم لاستیکی
  • فنر برگشت دهنده
  • ساچمه مومی
  • شیر ترموستات

این قطعه با اجزای خود نوعی شیر مکانیکی هوشمند محسوب می‌شود که با تشخیص تغییر دمای موتور در مواقع لازم راه آب را به مدار سیستم خنک کننده درون موتور باز یا بسته می‌کند. بنابراین ترموستات در مسیر مدار سیستم خنک کننده مانند یک سوپاپ عمل کرده و از این طریق دمای بهینه موتور را کنترل می‌نماید. باز و بسته شدن این شیر تحت تاثیر حساسیت ساچمه مومی به تغییرات دمایی است. به این ترتیب که درون بدنه ترموستات یک محفظه مهر و موم شده حاوی پودر مومی است. این بخش که ساچمه مومی نامیده می‌شود و درون دیافراگم لاستیکی قرار دارد، در اثر تغییرات دمایی منبسط شده و به پیستون فولادی نیرو وارد می‌کند. این فشار پیستون را به سمت پایین هدایت کرده و شیر یا درچه ترموستات باز می‌شود. آب سرد وارد مدار شده و از مجرای کنار گذر به سمت موتور هدایت می‌شود. با کاهش دما، ساچمه مومی ترموستات به حالت قبل بازگشته و فنر برگشت دنده نیز پیستون را به بالا هدایت می‌کند. به این ترتیب شیر ترموستات مجددا بسته می‌شود. همین فرایند در زمان بالا رفتن دمای مایع خنک کننده نیز رخ داده و با باز شدن سوپاپ ترموستات راه مایع خنک کننده که بیش از حد داغ شده به سمت رادیاتور باز می‌شود.

البته در مواقعی که بخاری خودرو روشن باشد، ترموستات جریان آب گرم را به سمت بخاری هدایت می‌کند تا از گرمای آن برای بالا بردن دمای هوای سیستم تهویه مطبوع استفاده شود. حساسیت دمایی ساچه مومی توسط کارخانه تولید کننده و براساس دمای مطلوب فعالیت موتور تعیین می‌شود و بنابراین تنظیم دمایی ترموستات قابل تغییر و تنظیم مجدد نیست. درجه این حساسیت معمولا بین ۸۰ تا ۹۰ درجه سانتیگراد است. همچنین ترموستات تا زمانی که موتور پس از شروع به کار به حد کافی گرم نشده باشد، مسیر ورود آب را به مدار بسته نگه می‌دارد.

ترموستات ماشینانواع ترموستات

ترموستات‌ها انواع مختلفی دارند که در خودروهای مختلف با توجه به حساسیت موتور، اهمیت کنترل دمایی و میزان دقت مورد نیاز برای تنظیم این دما مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ترموستات الکترومکانیکی

این نوع ترموستات که دارای عمر بالایی است، دارای دو نوع حسگر دما بوده و باز و بسته شدن سوپاپ در آن‌ها توسط یک رابط مکانیکی انجام می‌شود. به این ترتیب که سیگنال‌های این حسگرها به میکروسوئیچ مدار الکتریکی ترموستات فرستاده می‌شود و این سوئیچ رابط مکانیکی را به حالت فعال یا غیر فعال درآورده سوپاپ را باز یا بسته می‌کند. حسگرها در این نوع ترموستات از جنس مایع یا فلز هستند. بر اساس جنس حسگر به این ترموستات‌ها مویین یا بایماتال گفته می‌شود.

ترموستات الکترونیکی

در این نوع ترموستات، حسگرهای دمایی،‌ سیگنال‌های تغییرات دما را به صورت جریان الکتریکی به یک رله مینیاتوری ارسال می‌کنند. این رله کنترل سوپاپ را در اختیار دارد و براساس سیگنال‌های دریافتی باز و بسته شدن آن را تنظیم می‌کند.

ترموستات فانوسی

این ترموستات مکانیکی که در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت، در محفظه خود دارای الکل بود و انبساط و انقباض الکل در آن، منجر به واکنش پیستون و تغییر حالت سوپاپ می‌شد. عدم دقت کافی در الکل و امکان تنظیم دقیق حساسیت دمایی آن، همچنین واکنش نه چندان سریعش منجر به کنار گذاشته شدن این نوع ترموستات شد. علاوه بر اینکه الکل موجود در این نوع ترموستات در کنار موتور، خطراتی را نیز به همراه داشت.

ترموستات مومی

این نوع نیز در محفظه خود موم مخصوص حساس به دما دارد که منبسط و منقبض شده و باز و بسته شدن سوپاپ ترموستات را کنترل می‌کند. حساسیت دمایی موم این نوع ترموستات توسط تولید کننده خودرو و با توجه به دمای بهینه موتور تنظیم می‌شود.

مشکلات ناشی از خرابی ترموستات خودرو

ترموستات خودرو معمولا به دو حالت دچار خرابی می‌شود؛ یا سوپاپ درست عمل نمی‌کند و در محدوده دمای مجاز مسیر ورود آب را باز نمی‌کند که در این صورت، حرارت موتور خیلی سریع و به شدت افزایش خواهد یافت؛ همان‌طور که اطلاع دارید، افزایش دما می‌تواند آسیب‌های جدی به موتور وارد سازد که افزایش درجه رقیق شدن روغن و کاهش خاصیت آن، افزایش حجم قطعات حساس نظیر یاتاقان، رینگ، پیستون‌ها و درنتیجه گریپاژ کردن این قطعات و… می‌تواند بخشی از مشکلات ناشی از بسته ماندن ترموستات تلقی شود.

اما اگر سوپاپ ترموستات باز بماند، دمای موتور یا به حد استاندارد نمی‌رسد یا خیلی دیر به این محدوده وارد می‌شود. درنتیجه همان‌طور که اشاره شد سیالیت روغن پایین آمده و قطعات متحرک موتور حرکت خود را با ‌سختی بیشتر انجام خواهند داد و درمجموع فشار بیشتری روی موتور وارد خواهد آمد. همچنین مصرف سوخت بالا می‌رود و عمر مفید اجزای حساس موتور پایین می‌آ‌ید.

علائم خرابی ترموستات

مهم‌ترین علامت خرابی ترموستات توجه به نشانگر دمای موتور است؛ اگر متوجه شدید که دمای موتور بیش از حد بالا رفته و از محدوده همیشگی بیشتر شده است، باید اول ذهنتان به سمت خرابی ترموستات برود. در این موارد بهتر است بخاری خودرو را روشن کرده و دور فن آن را در بیشترین قدرت تنظیم کنید تا به این ترتیب بخشی از حرارت موتور از طریق دریچه‌های هوای کابین خارج شود. البته اگر دمای موتور خیلی افزایش پیدا کرده می‌توان موتور را خاموش کرد و درب کاپوت را باز کرد تا زودتر خنک شود. در این حالت بهتر است در بازه‌های زمانی کوتاه خودرو استارت بخورد تا رینگ‌های درون سیلندر آسیب نبیند و به بدنه سیلندر نچسبند.

در پایان توصیه می‌کنیم ترموستات خودرو را در بازه‌های زمانی کمتر از دو سال تعویض کنید تا با صدمات ناشی از خرابی این قطعه روبرو نشوید.

برای سفارش ترموستات کلیک کنید.

شما می‌توانید برای دیدن انواع لوازم یدکی خودرو، به سایت تکنوپارت مراجعه کنید